Po debatach i analizach ekspertów w lutym 2023 roku Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EESC) rozpoczął prace nad propozycjami kompleksowego uregulowania  gospodarki wodnej w UE. Propozycje w postaci serii opinii mają zostać przedstawione w październiku tego roku wraz z ogłoszeniem przez EESC inicjatywy ustanowienia w Unii Europejskiej “Niebieskiego Ładu”, który ma uzupełniać się z już wdrażanym „Zielonym Ładem” . Efektem inicjatywy będzie wezwanie Komisji Europejskiej do uznania wody za priorytet w działaniach na skalę europejską, a sektorów gospodarki wodnej za priorytet strategiczny w okresie programowania 2028–2034.

EU Blue Deal – obszary inicjatywy

• Dostęp do wody i geopolityka wody: ze szczególnym uwzględnieniem ochrony czystości i odpowiednich zasobów wodnych oraz przyspieszenia prac nad dostępem do wody na świecie.
• Zrównoważona gospodarka wodna: przede wszystkim ograniczenie zużycia wody oraz efektywniejsze gospodarowanie wodą i ściekami przez gospodarstwa domowe, administrację publiczną, rolnictwo i przemysł, zwłaszcza wodochłonny.
• Ekonomia Niebieskiego Ładu dla UE: nacisk zostanie położony na potrzeby inwestycyjne. Zrównoważona, konkurencyjna i sprawiedliwa „błękitna transformacja” w Europie.

– Blue Deal jest olbrzymią szansą dla polskich firm, ale i obywateli. Potrzebujemy odnowienia naszej infrastruktury wodnej, która często powstawała jeszcze w poprzednim stuleciu. Dziś choćby 30% wody, która dostarczana jest do mieszkań, wycieka po drodze z nieszczelnych rur. A my jako odbiorcy nie dość, że za to płacimy to dodatkowo coraz częściej mamy problemy z odbiorem wody. Zmiany klimatu zmieniły kompletnie sytuację w kwestii technologii wodnych i trzeba je dostosować do nowej rzeczywistości. To ogromne inwestycje, z którymi Polska sama sobie nie poradzi. W związku z tym pomoc Unii Europejskiej jest konieczna. Cieszę się, że prace nad tym właśnie się rozpoczęły. Tomasz Wojtczak Prezes Zarządu Amiblu Poland

EU Blue Deal – niektóre propozycje

• Wprowadzenie nowych mechanizmów finansowania inwestycji wodnych np. Funduszu na rzecz Niebieskiej Transformacji i nowego programu operacyjnego dotyczącego gospodarki wodnej i zintegrowanych inwestycji terytorialnych na rzecz niebieskiej gospodarki
• Uznanie sektorów gospodarki wodnej za priorytet strategiczny w okresie programowania 2028–2034
• Wspieranie inwestycji związanych z gospodarką wodną instrumentami zrównoważonego finansowania, takimi jak obligacje ekologiczne, obligacje społeczne i pożyczki ekologiczne
• Opracowanie szczegółowych norm dotyczących zużycia wody w różnych sektorach gospodarki, takich jak rolnictwo lub przemysł
• Przyjęcie w UE spójnych przepisów dotyczących mechanizmu regulującego gromadzenie zapasów wody w okresach deszczowych
• Objęcie rozszerzoną odpowiedzialnością producenta kwestii gospodarowania ściekami

Przykładowy zakres opinii EESC

• Dostęp do wody i ubóstwo wodne
• Ekonomika Blue Dealu – potrzeby inwestycyjne w UE związane z gospodarką wodną
• Zrównoważona i odporna infrastruktura wodna oraz sieci wodociągowe
• Sektory o dużym zapotrzebowaniu na wodę a technologie wodoszczędne
• Efektywne gospodarowanie wodą i świadomość konsumentów na temat śladu wodnego
• Zrównoważona gospodarka wodna i kryzys klimatyczny: rozwiązania oparte na obiegu zamkniętym i inne rozwiązania dotyczące unijnego systemu rolno-spożywczego

Polska – największe wyzwania i problemy w zakresie wody

1. Niedobór zasobów wodnych.

Polska jest jednym z państw z najmniejszymi zasobami wody w Unii Europejskiej. Na jednego mieszkańca naszego kraju przypada jedynie 1,6 tys. m3 odnawialnych rezerw słodkiej wody, co opowiada jedynie 23% średniej w UE (wynoszącej 6,9 tys. m3).  – mniejsze zasoby posiadają w UE jedynie Czechy (1,5 tys. m3), Cypr (0,4 tys. m3) i Malta (0,2 tys. m3).

2. Rosnące wykorzystanie wody w gospodarstwach domowych.

Według Eurostatu, w latach 2010-2020, zużycie wody przez gospodarstwa domowe w Polsce, w przeliczeniu na jednego mieszkańca, zwiększyło się o 8,9%, z 31,5 m3 do 34,3 m3.

3. Niedoinwestowane systemy kanalizacyjne i wodociągowe.

Według danych z 2020 roku, 25% Polaków zamieszkuje nadal w lokalach niepodłączonych do sieci kanalizacyjnej (w UE 1-2%), z których 93% ścieków nie trafia do oczyszczalni. Ponad 7% nie posiada dostępu do publicznej sieci wodociągowej.

4. Zanieczyszczenie wód powierzchniowych.

Z danych Europejskiej Agencji Środowiska wynika, że jedynie ok. 25% zasobów wód powierzchniowych w dorzeczu Wisły oraz ok. 35% w dorzeczu Odry osiąga dobry stan ekologiczny, co wskazuje na wysoki poziom ich zanieczyszczenia

5. Ograniczona retencja.

Polska magazynuje wodę w zbiornikach retencyjnych na poziomie blisko 4 mld m³, co stanowi zaledwie 7% objętości średniorocznego odpływu rzecznego. Tymczasem według ekspertów, warunki naszego kraju stwarzają możliwości retencji na poziomie 15%.

6. Duże straty wody w sieciach na terenach wiejskich.

Kontrola NIK wykazała, że tylko w 5 województwach, w firmach wodociągowych działających na wsi straty wody wyniosły 5,3 mln m³, a w ponad połowie jednostek straty przekroczyły 30% wody wtłoczonej do sieci.

7. Wyczerpanie części wód podziemnych stanowiących ok. 27,3% całkowitych zasobów i ważne rezerwy wodne Polski.

Na niektórych obszarach zostały one poddane dużej redukcji ze względu na pobory generowane głównie przez działalność związaną z wydobyciem.

8. Niedostateczne finansowanie inwestycji prywatnych.

W 2021 r. inwestycje w ochronę wód w Polsce wyniosły 5,7 mld zł, z czego 2,6 mld zł było finansowanych i realizowanych przez sektor publiczny, a kolejne 1,7 mld zł stanowiły nakłady przedsiębiorstw energetycznych i wodociągowo-kanalizacyjnych. Inwestycje samych przemysłowych użytkowników wody wynosiły zaledwie 226 mln zł

źródło: Public Dialog