Bezpieczeństwo cybernetyczne w sektorze energetycznym jest niezwykle istotne, ponieważ jest on kluczowy dla funkcjonowania społeczeństwa i gospodarki. Ataki cybernetyczne na infrastrukturę energetyczną mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak przerwy w dostawie energii, uszkodzenia urządzeń i infrastruktury, a nawet zagrożenie dla życia ludzi. Dlatego sektor energetyczny musi podejmować szczególne środki w celu zabezpieczenia swojej infrastruktury przed zagrożeniami cybernetycznymi.
Jedną z podstawowych kwestii, z którymi zmierzyć muszą się pracownicy zakładów energetycznych, jest ich świadomość oraz stale aktualizowana wiedza. Pracownicy tej gałęzi gospodarki muszą być odpowiednio przeszkoleni w zakresie bezpieczeństwa cybernetycznego oraz posiadać świadomość potencjalnych zagrożeń. Regularne szkolenia i edukacja personelu w zakresie wskazanych już tematów są niezbędne, by byli oni świadomi potencjalnych zagrożeń związanych choćby z phishingiem czy malware. Niezwykle istotne jest również zarządzanie ryzykiem. Firmy energetyczne powinny przeprowadzać oceny ryzyka, aby zidentyfikować potencjalne zagrożenia i podjąć odpowiednie kroki w celu ich minimalizacji. To obejmuje identyfikację krytycznych aktywów, które wymagają szczególnej ochrony.
Kolejny czynnik stanowi ochrona sieci i systemów. Infrastruktura energetyczna jest zazwyczaj zintegrowana i opiera się na zaawansowanych systemach kontroli i monitoringu. Te systemy muszą być odpowiednio zabezpieczone przed atakami, co obejmuje m.in. firewall, antywirusy, systemy wykrywania intruzów (IDS) i szyfrowanie danych. Firewalle są bramkami bezpieczeństwa, które kontrolują ruch sieciowy między różnymi segmentami sieci.
Filtry pakietów analizują pakiety danych w ruchu sieciowym i decydują, które z nich powinny być blokowane lub przepuszczane na podstawie określonych reguł. W sektorze energetycznym firewalle i filtry pakietów są kluczowe dla izolowania krytycznych systemów i infrastruktury od potencjalnie niebezpiecznych sieci. Szyfrowanie danych zapewnia z kolei ochronę przed dostępem do poufnych informacji, nawet jeśli atakujący uzyskają dostęp do danych. Dane są zakodowane i mogą być odkodowane tylko przez osoby lub systemy posiadające odpowiedni klucz.
Idąc dalej, segmentacja sieci polega na podziale sieci na mniejsze podsieci, co pomaga w izolowaniu krytycznych systemów od potencjalnie niebezpiecznych obszarów sieci. To ogranicza ryzyko rozprzestrzeniania się ataków w sieci. W sektorze energetycznym często występuje potrzeba zarządzania zdalnymi dostępami do systemów. Rozwiązania VPN i autoryzacja dwuskładnikowa pomagają zapewnić bezpieczny dostęp zdalny tylko dla uprawnionych użytkowników.
Ważne jest również dogłębne sprawdzanie firm dostarczających dla zakładów energetycznych oprogramowanie i sprzęt. Kluczem do sukcesu w tym wypadku jest monitorowanie i ocenianie tych dostawców w kontekście przestrzegania odpowiednich standardów bezpieczeństwa. Sektor energetyczny często podlega regulacjom i normowaniu dotyczącemu bezpieczeństwa cybernetycznego. Zarząd oraz wszyscy pracownicy, powinni ściśle przestrzegać, aby egzekwowane były wymagania prawne i branżowe, takich jak NIST Cybersecurity Framework, ISO 27001 lub specyficzne regulacje krajowe.
Oprogramowanie antywirusowe i antymalware jest używane do wykrywania, blokowania i usuwania złośliwego oprogramowania, takiego jak wirusy, trojany czy ransomware. Systemy energetyczne muszą regularnie skanować swoje systemy, aby zapobiec infekcjom i usunąć zainfekowane pliki. Regularne aktualizacje oprogramowania i stosowanie łatek bezpieczeństwa są niezbędne, aby zapobiec wykorzystaniu luk w zabezpieczeniach.
Firmy energetyczne powinny ciągle monitorować swoje sieci i systemy w celu wczesnego wykrywania nieprawidłowości lub ataków.
Monitorowanie aktywności cybernetycznej i analiza zagrożeń na bieżąco mogą pomóc w identyfikacji nowych i ewoluujących ataków oraz dostarczyć cennych informacji do opracowywania strategii obrony. Systemy wykrywania intruzów i narzędzia analizy zachowań mogą pomóc w identyfikacji potencjalnych zagrożeń. Analiza zachowań użytkowników (UBA) i analiza zachowań aplikacji (ABA) to technologie umożliwiające monitorowanie poczynań użytkowników w systemach, szukając nieprawidłowych lub nietypowych aktywności. ABA analizuje zachowanie aplikacji, co pozwala wykrywać ataki wykorzystujące aplikacje w celu naruszenia bezpieczeństwa.
Systemy wykrywania intruzów (IDS) monitorują ruch sieciowy w poszukiwaniu podejrzanych wzorców lub zachowań, które mogą wskazywać na ataki. Natomiast systemy zapobiegania atakom (IPS) mają zdolność automatycznego reagowania na wykryte zagrożenia, blokując lub ograniczając ruch sieciowy z potencjalnie niebezpiecznych źródeł.
Bez wątpienia kolejną istotną kwestią jest zarządzanie zdarzeniami bezpieczeństwa. Chodzi w tym wypadku o posiadanie przez firmę energetyczną specjalnych procedur i planów działania w przypadku wystąpienia jakiegokolwiek niepokojącego incydentu związanego z naruszeniem bezpieczeństwa cybernetycznego. Szybka reakcja i izolacja incydentu mogą pomóc ograniczyć szkody. Systemy zarządzania zdarzeniami bezpieczeństwa (SIEM) integrują dane z różnych źródeł, takie jak logi zabezpieczeń, zdarzenia sieciowe i inne, aby dostarczyć pełny obraz aktywności związanej z bezpieczeństwem. Pomagają w wykrywaniu i reagowaniu na incydenty.
Organizacje energetyczne muszą mieć wdrożone systemy zarządzania incydentami, które określają, jak reagować na różne scenariusze incydentów cybernetycznych. Sektor energetyczny musi być także wyposażony w plany zapewnienia ciągłości działania, które umożliwią przywrócenie dostaw energii w przypadku ataku lub wspomnianego incydentu. Może to obejmować zastosowanie systemów odzyskiwania danych i awaryjnych źródeł zasilania. W celu zminimalizowania przerw w dostawie energii w wyniku ataków cybernetycznych zakłady energetyczne często posiadają rezerwowe centra operacyjne, które mogą przejąć kontrolę w przypadku awarii.
Oprócz reagowania na incydenty ważne jest także podejmowanie działań prewencyjnych, takich jak regularne aktualizacje oprogramowania, usuwanie zbędnych uprawnień dostępu i segmentacja sieci. Pomagać w tym mogą m.in. testy penetracyjne i red teaming. Przeprowadzanie ich regularnie może pomóc zidentyfikować słabe punkty w infrastrukturze i systemach, zanim zostaną wykorzystane przez potencjalnych atakujących. Testy penetracyjne polegają na symulowaniu ataków, aby zidentyfikować słabe punkty w zabezpieczeniach. Red teaming to bardziej zaawansowana forma testów, w której zespół ekspertów symuluje atak z perspektywy atakującego, aby ocenić ogólną odporność systemu na zagrożenia. Krytyczne systemy energetyczne powinny być izolowane od internetu lub innych potencjalnie niebezpiecznych sieci, aby zmniejszyć ryzyko ataków.
Ważne jest również zarządzanie tożsamością i dostępem (IAM), co pomaga kontrolować wstęp do zasobów i systemów poprzez identyfikację i uwierzytelnianie użytkowników oraz zarządzanie ich uprawnieniami. W sektorze energetycznym, gdzie dostęp do systemów musi być ścisłe kontrolowany, IAM jest kluczowym narzędziem. Przydatne mogą okazać się też w tym wypadku sztuczna inteligencja (AI) oraz zagadnienia związane z uczeniem maszynowym (ML). AI i ML są używane do analizy dużej ilości danych w celu wykrywania wzorców i anomalii. Mogą pomóc w identyfikacji ataków, które są trudne do wykrycia za pomocą tradycyjnych metod.
Kluczowe informacje w sektorze energetycznym są i muszą być odpowiednio zabezpieczone.
To obejmuje zarówno dane klientów, jak i dane operacyjne. Ich szyfrowanie i regularne kopie zapasowe są niezbędne. Pomocna może okazać się w tym wypadku technologia blockchain, której używać można również w sektorze energetycznym do zabezpieczania transakcji i jej danych. Dzięki rozproszeniu i trwałości łańcucha bloków można utrwalać dane o operacjach i transakcjach, co zwiększa ich bezpieczeństwo.
Firmy energetyczne powinny współpracować z rządem, agencjami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo narodowe oraz innymi podmiotami branżowymi w celu wymiany informacji i wspólnego reagowania na zagrożenia cybernetyczne. Ataki cybernetyczne mogą mieć wpływ na wiele sektorów, dlatego ważna jest współpraca międzysektorowa i wymiana informacji, zwłaszcza w sytuacjach kryzysowych.
Ponadto, sektor energetyczny musi stale inwestować w nowoczesne technologie bezpieczeństwa, takie jak sztuczna inteligencja, uczenie maszynowe i analiza zachowań, aby szybko reagować na zmieniające się zagrożenia.
Zapewnienie bezpieczeństwa cybernetycznego w sektorze energetycznym to proces ciągły, który wymaga stałego monitorowania, dostosowywania do zmieniających się zagrożeń i inwestowania w odpowiednie środki ochrony. Dzięki właściwemu podejściu firmy energetyczne mogą minimalizować ryzyko i chronić swoją infrastrukturę oraz dostawy energii przed atakami cybernetycznymi.
autor: Wojciech Sikorski – absolwent kierunku energetyka na Wydziale Energetyki i Paliw Akademii Górniczo-Hutniczej. Autor ponad 120 artykułów w czasopismach i na portalach związanych z przemysłem. Zawodowo specjalista ds. urządzeń energetycznych. Prywatnie ojciec małej Łucji, bloger, stolarz amator, numizmatyk.
